Marcelino Pan Y Vino (Μαρσελίνο Άρτος και Οίνος)

Για μας τους νεώτερους (!) το όνομα Μαρσελίνο μας φέρνει στο νου κάποιους γυρολόγους ποδοσφαιριστές από τη Βραζιλία ή (κυρίως) μας θυμίζει έναν συμπαθέστατο τσιγγάνο, τον αδικοχαμένο νεαρό ποδοσφαιριστή από την Αγία Βαρβάρα που τον φώναζαν έτσι για το ταλέντο του και το βραζιλιάνικο στυλ παιχνιδιού του. Οι παλιότεροι όμως σίγουρα έχουν συνδέσει το εν λόγω όνομα με μια ταινία, παλιά ταινία, που στη δεκαετία του εβδομήντα προβαλλόταν σχεδόν κάθε χρόνο αυτές τις μέρες, κυρίως από την ΥΕΝΕΔ. Μιλώ για το «Marcelino Pan Y Vino» (Μαρσελίνο Άρτος και Οίνος), μια ισπανική ταινία του 1955 του Ladislao Vajda, βασισμένη σε έναν μεσαιωνικό θρύλο, όπως αυτός αποτυπώθηκε λογοτεχνικά στη νουβέλα του José María Sánchez Silva.

Η ταινία, πέρα απ’ τη νοσταλγία που προξενεί, δεν είναι τίποτα ιδιαίτερο. Στηρίζεται σε μελοδραματισμούς που, μοιραία, δημιουργούν συγκινησιακή φόρτιση και στην συμπαθέστατη και γλυκύτατη παρουσία ενός επτάχρονου παιδιού, του Pablito Calvo, που υποδύεται τον μικρό Μαρσελίνο (κάτι σαν τον δικό μας Βασιλάκη Καΐλα, όταν ήταν πολύ μικρούλης). Το στόρυ της ταινίας έχει ως εξής:

Σε μια επαρχιακή πόλη της Ισπανίας, λίγο μετά την εκδίωξη των Γάλλων κατακτητών, ένα μισο-κατεστραμμένο μεσαιωνικό κάστρο παραχωρείται από τον τοπικό Δήμαρχο σε 3 μοναχούς. Με τη βοήθεια και των πιστών κατοίκων, το κάστρο ανοικοδομείται, αποκτά επιβλητική μορφή και προσελκύει κι άλλους μοναχούς, οι οποίοι φτάνουν στον αριθμό δώδεκα (η επιλογή του αριθμού ασφαλώς και δεν μπορεί να είναι τυχαία…). Μια μέρα ο θυροφύλακας (έχουν και τέτοιες «ειδικότητες» τα μοναστήρια) βρίσκει στην πόρτα του μοναστηριού ένα έκθετο αγόρι. Η παρουσία του βρέφους ξετρελαίνει τους μοναχούς. Το βαφτίζουν Μαρσελίνο (προς τιμήν του Αγίου που γιόρταζε την ημέρα που βρήκαν το παιδί) κι ασχολούνται όλη την ώρα μ’ αυτό, έως του σημείου που παραμελούν τα λοιπά καθήκοντά τους. Η συνείδησή τους τούς υπαγορεύει να ψάξουν να βρουν τους γονείς του παιδιού ή, αλλιώς, να βρουν μια οικογένεια να το δώσουν, ώστε να ανατραφεί σωστά σ’ ένα οικογενειακό περιβάλλον. Δεν βρίσκουν τίποτα κι έτσι αναγκάζονται να κρατήσουν και να μεγαλώσουν οι ίδιοι το παιδί, κάτι που, άλλωστε και κατά βάθος, επιθυμούσαν. Πέντε χρόνια μετά, ο Μαρσελίνο γίνεται ένα γλυκύτατο πλην σκανταλιάρικο παιδάκι, που βάζει συνεχώς σε μπελάδες τους …πατεράδες του! Η έλλειψη της μητέρας στη ζωή του είναι κάτι παραπάνω από προφανής, πράγμα που γίνεται έτι προφανέστερον όταν συναντάει μία πραγματική μητέρα ενός άλλου παιδιού, του Μανουέλ. Αν και δεν έχει δει ποτέ του το παιδί αυτό, ο Μαρσελίνο το «βάζει» στη ζωή του, μιλάει μαζί του, το έχει αχώριστο σύντροφο και συνεργό σ’ όλες του τις κατεργαριές. Το αισθάνεται σαν αδερφό του, ίσως διότι έτσι έχει δικαίωμα κι εκείνος σε μια μητέρα στη μητέρα του Μανουέλ, του αδερφού του… Οι μοναχοί προβληματίζονται με τη συμπεριφορά του Μαρσελίνο, δεν μπορούν όμως να τον τιμωρήσουν αφού τον λατρεύουν. Προσπαθούν να του επιβάλουν όρια. Έτσι, του απαγορεύουν να ανέβει τις σκάλες που οδηγούν στη σοφίτα του μοναστηριού. Ξεχνούν όμως ότι τα παιδιά είναι περίεργα, κι έτσι ο Μαρσελίνο αγνοεί την υπόδειξή τους, ανεβαίνει τις σκάλες και μπαίνει στο δωμάτιο της σοφίτας όπου βλέπει ένα άγαλμα του Εσταυρωμένου επί του ξύλου. Θεωρεί ζωντανό το άγαλμα, του απευθύνει τον λόγο κι αυτό… αποκρίνεται! Ο Θεός φανερώθηκε στο παιδί και το παιδί, εν πλήρει γνώση του με ποιον έχει να κάνει, προσφέρει στον Θεό Άρτο και Οίνο, που κλέβει από τους μοναχούς. Οι μοναχοί αντιλαμβάνονται τις κλοπές, παρακολουθούν τον Μαρσελίνο και βλέπουν τι ακριβώς συμβαίνει: ο Εσταυρωμένος που έχει ονομάσει το παιδί «Μαρσελίνο, άρτο και οίνο», του υπόσχεται να πραγματοποιήσει τη μεγαλύτερη επιθυμία του, όποια κι αν είναι αυτή. Ο Μαρσελίνο, φυσικά, ζητάει να συναντήσει τη μητέρα του. Ο Εσταυρωμένος το καλεί κοντά του, το κοιμίζει στην αγκαλιά του και το παιδί πεθαίνει ευτυχισμένο που θα συναντήσει τη μητέρα του, ενώ οι μοναχοί έκπληκτοι παρακολουθούν το θαύμα!

Τα ερωτήματα, βέβαια, που δημιουργεί η ταινία είναι πολλά και ανάγονται (κυρίως) σε θεολογικής φύσης ζητήματα: γιατί ο Θεός επέλεξε ένα άτακτο παιδί για να φανερωθεί; Βάρυνε μήπως το γεγονός ότι το παιδί είχε στερηθεί εκ γενετής τους γονείς του; Γιατί όμως το πήρε τόσο μικρό κοντά του; Και άλλα, και άλλα, στα οποία δεν έχω και δεν ψάχνω να βρω απαντήσεις. Είπα εξ αρχής, άλλωστε, ότι η ταινία δεν είναι τίποτα σπουδαίο. Το μόνο που μ’ ενδιαφέρει, και γι’ αυτό αναρωτιέμαι, είναι κατά πόσο επηρέασε το παιδί η απουσία της μητέρας, κατά πόσο αναπληρώθηκε η αγάπη της από την αγάπη των μοναχών, πόσο μεγάλη ήταν η Επιθυμία του γι’ αυτή, και ιδίως, πόσο καθοριστική θα ήταν η απουσία της στη μετέπειτα ζωή του. Ελπίζω όχι πολύ…

Αθήνα, Μεγάλη Τετάρτη 20 Απριλίου 2011

Φώτης Μπατσίλας