ΣΤΟ ΜΥΑΛΟ ΤΟΥ ΑΝΔΡΟΝΙΚΟΥ ΜΑΡΚΑΚΗ Ή ΠΩΣ ΓΕΝΝΙΕΤΑΙ Ο ΤΖΩΝΝΥ ΦΙΛ

Ήθελα πολύ να τον γνωρίσω, μα δεν πρόλαβα. Ήθελα πολύ να μάθω κι άλλα, σκέψεις και ιδέες, αντιδράσεις κι επιδράσεις, συζητήσεις με φίλους κι αντίζηλους, απογοητεύσεις και χαρές, προσχήματα και καμώματα, απορρίψεις και θριάμβους, μα δεν μπόρεσα. Διότι ο Ανδρόνικος Μαρκάκης, πριν τρία ακριβώς χρόνια, σαν σήμερα, στις 14 Φεβρουαρίου 2007, έφυγε στα 83 του, πλήρης ημερών κι ίσως και γραπτών και σίγουρα επιτυχιών. Κι όσοι δεν ξέρετε ή δεν θυμάστε τον Ανδρόνικο Μαρκάκη ακολουθείστε την προσπάθειά μου να εισέλθω στα άδυτα της σκέψης του, να την υποθέσω και να την συνθέσω και, ως άλλος «Ανδρόνικος», να την φέρω στο φως. Και μοιραία να «μάθω» από πρώτο χέρι, δηλαδή να υποθέσω, δηλαδή να «ξέρω» αφού όλα τα φανταστικά είναι σίγουρα πραγματικά (κι ας μην ισχύει και το αντίστροφο, δηλαδή όλα τα πραγματικά να είναι και φανταστικά), να μάθω και να νιώσω, λοιπόν, για τον (και τον) ένα, τον μοναδικό κι αξεπέραστο, τον εφάμιλλο σχεδόν του Μίκι Χάμμερ και του Φίλιπ Μάρλοου, ναι, τον Τζόννυ Φιλ, αυτόν που παλαιότερα λεγόταν και Johnny Greek …

Άρχισα με πολλές εναντιώσεις, μα αυτές είναι το κυρίαρχο στην αφήγηση του Μαρκάκη. Περιγράφει καταστάσεις όπου όλοι εναντιώνονται: Οι απλοί στην απλότητά τους, οι τίμιοι στην τιμιότητά τους, η κακοί στην κακία τους, οι σεμνοί στη σεμνοτυφία τους, οι φαύλοι στη φαυλότητά τους κι οι νοικοκυραίοι στη νοικοκυροσύνη τους! Φυσικά, κυρίαρχη είναι και η εναντίωση στο Νόμο και στο Δίκιο (που, φυσικότατα, δεν είναι σχεδόν ποτέ το ίδιο πράγμα). Για ποιό λόγο, λοιπόν, αυτός ν’ αποφύγει τις εναντιώσεις; Μόνο οι τυχεροί κι άτυχοι δεν εναντιώνονται στην τύχη τους. Ο συγγραφέας αστυνομικές νουβέλες έγραφε (δηλαδή γραπτά με πολλά στοιχεία noir) και, συνεπώς, γνώριζε καλώς ότι κάτι τέτοιο δεν έχει ούτε νόημα ούτε προοπτική: Οι μεν τυχεροί θέλουν την καλή τους τύχη και δεν έχουν λόγο να βάλλουν κατ’ αυτής, οι δε άτυχοι, συνήθως θρησκόληπτοι και «μοιραίοι», δεν γνωρίζουν την εν τέλει ατυχία τους και, μοιραία πάλι, την διώκουν.

Ο συγγραφέας, λοιπόν, αυτός που γεννήθηκε το 1924 στην Αθήνα, που ήταν γνωστός δημοσιογράφος διαφόρων εμπορικών εφημερίδων, που υπήρξε αντιστασιακός, που φυλακίστηκε στην Κατοχή, που ανέπτυξε και συνδικαλιστική δράση στο χώρο του Τύπου, που έγραψε ένα βιβλίο για τον Μακάριο με τίτλο «Ο ασυμβίβαστος, μισός αιώνας αγώνες», ένα πολιτικό μυθιστόρημα με τίτλο «Η απόδραση» και δύο θεατρικά με τίτλους «El Greco – Δομήνικος Θεοτοκόπουλος» και «Ο κρητικός», που συνάμα συνέγραφε ακούραστα μικρές αστυνομικές ιστορίες στον ημερήσιο Τύπο, έθετε τα ερωτήματα κι αποκάλυπτε τη λύση την άλλη ημέρα (τότε γίνονταν κατά κόρον αυτά), αυτός που, προεχόντως, από τα μέσα της δεκαετίας του 50 και για 10 περίπου χρόνια υπήρξε ο Άρχοντας των Αστυνομικών του ραδιοφώνου με τις ξακουστές σειρές του «Μισέλ Μαρσέφ» και ιδίως τη σειρά με τίτλο «Το σπίτι των Ανέμων» με τον αλήστου μνήμης ήρωα δικηγόρο Ορέστη Λαμπίρη (τον οποίον, ειρήσθω εν παρόδω, ενσάρκωσε σε δύο ταινίες και στη Μεγάλη Οθόνη ο Βύρων Πάλλης), αυτός ο συγγραφέας, στα πλαίσια των εργασιών του για το ραδιόφωνο, δημιούργησε έναν ήρωα, τον Johnny Greek. Δεν του άρεσε όμως το βαφτιστικό όνομα του πνευματικού του τέκνου κι έτσι, ως είθισται, του άλλαξε όνομα, δηλαδή κράτησε το όνομα και το μετέγραψε στα ελληνικά (με ελληνικούς χαρακτήρες) κι άλλαξε το επώνυμο, κι από Greek το έκανε Φιλ!!! Μα, θα μου πείτε, αυτή είναι μια αλλαγή επί το … αμερικανικότερον! Όχι, αγαπητοί μου, λαθεύετε! Πρώτα-πρώτα το Τζώννυ Φιλ γράφεται στα ελληνικά, άρα είναι απολύτως ελληνικό όνομα (κάτι αντίστοιχο με το «Ευάγγελος Αβέρωφ» ή «Μιλτιάδης Έβερτ»). Κι έπειτα, τί σχέση έχει το Φιλ, δηλαδή το αίσθημα, με την Αμερική; Πιστεύω να σας έπεισα. Ό,τι όμως και αν συνέβη, έτσι γεννήθηκε ο Τζώννυ Φιλ, ακριβώς έτσι! Και τώρα, μπείτε μαζί μου στο μυαλό του Ανδρόνικου Μαρκάκη, κι ελάτε να δούμε ποιος ήταν ο Τζώνυ Φιλ, αυτός ο ιδιωτικός ντετέκτιβ που υπηρέτησε το Δίκαιο κι όχι αναγκαστικά και πάντα το Νόμο, ως όλοι οι ιδιωτικοί ντεντέκτιβς (αποδεικνύοντας αύθις ότι η συντριπτική πλειοψηφία των συγγραφέων αστυνομικών έργων ενστερνίζονται μάλλον τους κανόνες του Φυσικού Δικαίου παρά του Θετικού), αυτόν που – το μαρτυρεί και τ’ όνομά του – «αισθάνεται» την αδικία σε τούτον τον κόσμο, πάσχει εξ αυτής και δίδει το σύνολο των δυνάμεών του προς εξάλειψιν της. Ιδού:

Σίγουρα παιδεύτηκε ο Ανδρόνικος Μαρκάκης επινοώντας και διαμορφώνονταςς τον ήρωά του. Ελλάδα της δεκαετίας του 50, βλέπετε, που διψά μεν για noir, πλην δεν είναι για πολλά-πολλά (διότι το noir έχει κι «επικίνδυνες» πτυχές). Άλλωστε, λίγα χρόνια πριν μαινόταν ο Εμφύλιος και δεν είναι εύκολο, ακόμα, να ξεχαστεί … Εν πάση περιπτώσει και παρά τις απαραίτητες οδύνες, ο Τζώννυ γεννήθηκε! Και γεννήθηκε στην Ιθάκη σ’ έναν τόπο συμπαθέστατο και λόγω του Οδυσσέα και λόγω των μεγάλων σεισμών στα Επτάνησα εκείνη την εποχή. Ο πατέρας του έφυγε για την Αμερική, προς άγραν μιας καλύτερης ζωής και πήρε μαζί του και την οικογένειά του (και τον μικρό Γιαννάκη). Στην Αμερική ο Γιαννάκης μεγάλωσε και πριν καλά-καλά μεγαλώσει έγινε Τζώννυς (σαν τίτλος ταινίας του Σακελλάριου, ναι!). Ο Τζώννυ, λοιπόν, μεγάλωσε, σπούδασε (τι άλλο; νομικά!) κι έτσι απέκτησε τη δυνατότητα να κερδίζει μόνος τον επιούσιο. Δεν θέλησε όμως να ασκήσει νομικό επάγγελμα. Ήταν πολύ λίγα τα γράμματα της λέξης για τον Τζώννυ! Έτσι, στο «νομικός» κόλλησε κι ένα «άστυ» και κατέστη «αστυνομικός» (διψήφιος αριθμός γραμμάτων τώρα!). Και δίπλα στο «αστυνομικός», αφού, νέος άνθρωπος και Έλλην, ήθελε να έχει και μια κάποια ελευθερία, δεν κατετάγη στην κρατική αστυνομία αλλά πρόσθεσε ένα «ιδιωτικός» κι έγινε έτσι ο περιλάλητος Τζώννυ Φιλ, ο ιδιωτικός αστυνομικός, ο διώκτης του εγκλήματος και της αδικίας στην Αμερική και την Ελλάδα (όταν την επεσκέπτετο), ο οξυδερκής και άυπνος φρουρός της νομιμότητας, ο μισητός εχθρός του Υποκόσμου! Με όπλο του την παρατηρητικότητα (κάτι σαν τον Αστυνόμο Μπέκα ή τον Ηρακλή Πουαρό), εύκολα διακρινόμενη στα σταχτοπράσινα και διαπεραστικά έξυπνα μάτια του, δίδει λύσεις στα πιο απίθανα αστυνομικά προβλήματα, βρίσκει αποδείξεις στα πιο απίθανα μέρη και επιστρέφει στους πολίτες αυτό που τους ανήκει! Το μοναδικό του ελάττωμα είναι ότι είναι πολύ όμορφος, νέος (38 ετών, στη «χρυσή ηλικία», όπως λέει), με μελαχρινό πρόσωπο και ψηλό καλοδεμένο σώμα, μαύρα μαλλιά και έντονα μάτια, και παρασύρεται, εύκολα, ή δύσκολα απ’ τις θεληματικές γυναίκες της εποχής (πολλές, ευτυχώς ή δυστυχώς, στα στέκια της έκνομης δράσης).

Ο Τζώννυ Φιλ έζησε και πρωταγωνίστησε, εξ όσων γνωρίζω, σε 154 ραδιοφωνικές εκπομπές και σε ελάχιστα αστυνομικά μυθιστορήματα (διασώζονται σήμερα το «Πανσιόν Ρηγίλλης 38» και το «Η γυναίκα με τα ασημένια νύχια», ίσως και κάποια άλλα). Πριν λίγα χρόνια, με το πρώτο του όνομα (Johnny Greek), έγινε ραδιοφωνικός σταθμός αλλά, πάλι εξ όσων γνωρίζω, σήμερα έχει κλείσει …Καλά έκανε, δεν ήταν αντάξιός του: Ήταν Greek, δηλαδή Έλληνας στα αγγλικά κι όχι Φιλ, δηλαδή αίσθημα στα ελληνικά …

Αθήνα, 14 Φεβρουαρίου 2010

Φώτης Μπατσίλας