ΜΑΚΗΣ ΜΩΡΑΪΤΗΣ, Ο ΕΠΙΠΟΛΑΙΟΣ!

«Ακόμη σου χρωστάμε, Νίκο», λέει ο Μάκης Μωραΐτης σε ένα βιβλίο του – αφιέρωμα στον Νίκο Σταυρίδη (που κυκλοφόρησε στα 2001 από τις εκδόσεις «Καθρέφτης»), κι ο λογοτέχνης Πέτρος Τατσόπουλος υπερθεματίζει: «συγκινητική επιμνημόσυνη δέηση για τον Νίκο Σταυρίδη» χαρακτηρίζει το βιβλίο του Μωραΐτη σε άρθρο του στα «Νέα». Μάλιστα! Και οι δύο, καθώς φαίνεται, θαυμάζουν ιδιαιτέρως τον Νίκο Σταυρίδη, τόσο που ο πρώτος γράφει για εκείνον κι ο δεύτερος … συγκινείται με τα γραφόμενα του πρώτου! Κι εγώ; Εγώ που δεν χάνω την ευκαιρία να δηλώνω δεξιά κι αριστερά ότι ο Σταυρίδης είναι «μέγας κωμικός, σχεδόν ισάξιος του παμμέγιστου Αυλωνίτη και του ακαταμάχητου κι εκτός συναγωνισμού Βέγγου», για ποιόν λόγο δεν συγκινήθηκα, ο άθλιος, αλλ’ αντιθέτως θύμωσα; Γιατί θεωρώ το βιβλίο για έναν ηθοποιό σαν τον Σταυρίδη επιεικώς απαράδεκτο; Μήπως ο θαυμασμός μου για τον Σταυρίδη υπολείπεται από εκείνον των δύο ανωτέρω ανδρών; Ή, μήπως, από ζήλεια και φθόνο ψάχνω να βρω ψεγάδια στο βιβλίο ώστε να τους κατηγορήσω για πλημμέλεια στη συγγραφή και την κριτική αντιστοίχως; Δε θα απαντήσω ο ίδιος. Διαβάστε τα παρακάτω και θα καταλάβετε.

Αρχικά, αντιγράφω το βιογραφικό του Μάκη Μωραΐτη απ’ το ίδιο το βιβλίο: είτε με την πρακτική είτε με τη θεωρητική πλευρά του κινηματογράφου, ο Μάκης Μωραΐτης ασχολείται με τις εικόνες του από το 1976, αμέσως μετά τις σπουδές του στο N.Y. University: σκηνοθεσίες ταινιών μικρού και μεγάλου μήκους, παραγωγές και σκηνοθεσίες σειρών επιμορφωτικών και ψυχαγωγικών για την κρατική τηλεόραση, συγγραφή, μετάφραση και επιμέλεια βιβλίων πάνω σε ποικίλα θέματα της κινηματογραφικής πρακτικής και αισθητικής, έκδοση κινηματογραφικών περιοδικών, διδασκαλία σε κινηματογραφικές σχολές. Βαρύ βιογραφικό, σε προϊδεάζει για μεγάλα και σπουδαία πράγματα. Επίσης, το αναγραφόμενο στο οπισθόφυλλο ότι «το βιβλίο αυτό δεν είναι μια απλή εργο-βιογραφία του μεγάλου Νίκου Σταυρίδη. Εξετάζει εκτενώς το μύθο Σταυρίδη …» σου δίνει την εντύπωση ότι το πόνημα, ακόμα κι αν δεν είναι αντάξιο του ηθοποιού, είναι τουλάχιστον σοβαρό και δεν εκμεταλλεύεται απλώς τον «μύθο Σταυρίδη», δεν αποτελεί απλώς «ένα βιβλίο για τον Σταυρίδη» που όλοι οι θαυμαστές του θα σπεύσουν να αγοράσουν. Ακόμη, το γεγονός ότι τα τελευταία 2 χρόνια κυκλοφόρησαν τρεις ακόμη βιογραφίες ηθοποιών του παλιού ελληνικού κινηματογράφου (και θεάτρου), και μάλιστα των Βασίλη Λογοθετίδη, Χρήστου Ευθυμίου και Φραγκίσκου Μανέλλη (αν δεν κάνω λάθος και οι τρεις απ’ τις εκδόσεις «Οδός Πανός» του ποιητή Γιώργου Χρονά), τις οποίες συνέγραψε και πάλι ο Μάκης Μωραΐτης, τον καθιστά, κατά κάποιο τρόπο, «ειδικό» στις βιογραφίες Ελλήνων ηθοποιών (απ’ τον οποίο, βέβαια, οι αναγνώστες περιμένουν το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα κι όχι προχειρότητες και «αρπαχτές»). Πάμε τώρα στην ουσία:

Το ίδιο το βιβλίο δεν είναι ιδιαιτέρως «πλούσιο»: αποτελείται από ένα προσωπικό κείμενο 600 περίπου λέξεων του συγγραφέα για τον Σταυρίδη, από μια απομαγνητοφώνηση όσων είπε ο ίδιος ο Σταυρίδης σε μία τηλεοπτική εκπομπή, από έτερο κείμενο του συγγραφέα (20 περίπου σελίδων) που παρουσιάζει κριτικά όλη την πορεία του Σταυρίδη στο θέατρο και τον κινηματογράφο, από «αναμνήσεις» άλλων ηθοποιών που έπαιξαν με τον Σταυρίδη, από ένα απόσπασμα συνέντευξης του Σταυρίδη με τον ποιητή Σωτήρη Κακίση (γιατί, άραγε, μόνον απόσπασμα;), από τη φιλμογραφία του ηθοποιού (σχολιασμένη), από 2 αποσπάσματα από «θεατρικά σόλο» του Σταυρίδη, από πολλές φωτογραφίες, κι από έναν επίλογο 3 σελίδων. Αν σας φαίνονται πολλά, να σημειώσω ότι τη μισή περίπου ύλη του βιβλίου καταλαμβάνει (και δικαίως, βέβαια) η «σχολιασμένη» φιλμογραφία του ηθοποιού. Κι αυτό, δυστυχώς, είναι το σημείο του βιβλίου που με απογοήτευσε: διότι ο συγγραφέας Μάκης Μωραΐτης έγραψε βιβλίο για τον Σταυρίδη στο οποίο «σχολίασε» όλη τη φιλμογραφία του ηθοποιού, 68 συνολικά ταινίες, δίχως (ναι, δίχως!) να έχει δει όλες τις ταινίες που σχολίασε (πράγμα που, βεβαίως, απέκρυψε από τους αναγνώστες του)!!! Είναι, βεβαίως, απορίας άξιον πώς είναι δυνατόν να «σχολιάζει» κάποιος (και να περιγράφει) μια ταινία που δεν είδε (όσο «βαρύ» βιογραφικό κι αν έχει …). Κι αν δεν σέβεται τον αναγνώστη (τον πελάτη, κατ’ ουσίαν, που πληρώνει για ν’ αγοράσει το βιβλίο, για να διαβάσει το «σχόλιο» ή την «κριτική»), τον ηθοποιό (αυτόν που λέει ότι θαυμάζει), τη μνήμη του δεν τη σέβεται; Απ’ ό,τι φαίνεται όχι (ή, τουλάχιστον, δεν τη σέβεται με τον τρόπο και την έννοια που εγώ δίνω στον σεβασμό). Εξηγούμαι:

Μία απ’ τις τελευταίες ταινίες του Σταυρίδη είναι το «Αριστοτέλης, ο επιπόλαιος». Πρόκειται για μια κωμωδία σε σενάριο Ναπολέοντα Ελευθερίου και σκηνοθεσία Γιώργου Πετρίδη. Γι’ αυτήν την ταινία ο Μάκης Μωραΐτης γράφει, μεταξύ άλλων: «… Ακόμη και γι’ αυτούς που δεν έχουν δει τούτη την ενδιαφέρουσα ταινία, η ιστορία της και μόνο μιλάει από μόνη της ότι έχει πράγματα να πει: Δύο αντίθετου χαρακτήρα συνέταιροι σε μια επιχείρηση ζυμαρικών, ο ένας σπάταλος και γυναικάς (Σταυρίδης) και ο άλλος συνετός οικογενειάρχης (Φωτόπουλος), μετά από μια σειρά παρεξηγήσεων αλλάζουν αντιστρόφως πεποιθήσεις. Το παιχνίδι της ανατροπής που παίζεται εδώ, έστω και στο στενό πλαίσιο ενός φθίνοντος ελληνικού κινηματογράφου, θα μπορούσε να παρουσιάζει πολύ μεγαλύτερο ενδιαφέρον αν είχε πέσει στα χέρια ενός επίσης αξιόλογου σκηνοθέτη …». Είδε, λέει ο συγγραφέας, την ταινία, την οποία, μάλιστα, βρήκε «ενδιαφέρουσα», ότι η ιστορία της «έχει πράγματα να πει», ότι παίζεται ένα «παιχνίδι ανατροπής», ότι ο Φωτόπουλος με τον Σταυρίδη «αλλάζουν αντιστρόφως πεποιθήσεις», δηλαδή ότι ο σπάταλος και γυναικάς Σταυρίδης γίνεται συνετός οικογενειάρχης κι ότι ο Φωτόπουλος ακολουθεί αντίστροφη πορεία. Μάλιστα, καταλήγει στο ότι η ταινία «θα μπορούσε να παρουσιάζει μεγαλύτερο ενδιαφέρον», αν δεν έπεφτε στα χέρια του κακού σκηνοθέτη Γιώργου Πετρίδη! Αν μη τι άλλο, ο συγγραφέας προσπαθεί ιδιαιτέρως πειστικά να μας δείξει ότι την ταινία την είδε. Έλα όμως που δεν την είδε! Και, δυστυχώς, για εκείνον, τον πρόδωσαν οι «πηγές» του, τα «σκονάκια» του. Διότι η περιγραφή της ιστορίας της ταινίας δεν είναι δική του αλλά αποτελεί αντιγραφή από την περιγραφή της ταινίας στη «Φιλμογραφία» του Στάθη Βαλούκου (διάφορες εκδόσεις). Κι αν απ’ τον Βαλούκο δεν έχω την αξίωση να έχει δει όλες τις ταινίες (και να τις περιγράψει σωστά, αφού η δουλειά του στο πόνημά του δεν είναι αυτή – ή δεν είναι κυρίως αυτή), από τον Μωραΐτη την έχω. Διότι είναι τουλάχιστον απαράδεκτο να εκφέρεις κρίση για μια ταινία, αν είναι καλή ή όχι, και να μην την έχεις δει καν (θα μπορούσα κι αυτό να το δικαιολογήσω αν το έκανε κάποιος κριτικός κινηματογράφου σε μια εφημερίδα, λόγω πίεσης χρόνου, αλλά σε βιβλίο – αφιέρωμα για έναν ηθοποιό δεν δικαιολογείται με τίποτα)! Για την ιστορία, όσον αφορά τον «Αριστοτέλη, τον επιπόλαιο», το στόρυ έχει ως εξής: ο Σταυρίδης (Αριστοτέλης, ο επιπόλαιος) που είναι γλεντζές και γυναικάς κι ο Φωτόπουλος που είναι συνετός οικογενειάρχης, είναι συνέταιροι σε μία εταιρεία ζυμαρικών (ως εδώ το ίδια «είδε» κι ο Μωραΐτης). Κάποια στιγμή ο Σταυρίδης (που πληρώνει και διατροφή σε δύο πρώην συζύγους) χρεωκοπεί κι αποφασίζει να φύγει για το Κονγκό, όπου ζει ο δίδυμος αδερφός του, ο Βαγγέλης. Λίγο πριν φύγει όμως, έρχεται ξαφνικά ο αδερφός του στην Αθήνα, ο οποίος παίρνει την κατάσταση στα χέρια του, βάζει σε τάξη τις δουλειές του αδερφού του (και τον ίδιο) και, στο τέλος, ο μεν Βαγγέλης ξαναφεύγει στο Κονγκό παίρνοντας μαζί του την «τραγουδιάρα» που «μαδούσε» τον αδερφό του, ο δε Αριστοτέλης, συνετός πλέον, αποφασίζει να κοιτάξει τη «θεούσα» γραμματέα του (που μεταμορφώθηκε προς το καλύτερο για χάρη του). Αν ο Μωραΐτης δεν εμπιστευόταν τη φιλμογραφία του Βαλούκου αλλά του Κολιοδήμου (εκδόσεις Γένους, 2001), δεν θα αποκαλυπτόταν. Ίσως, βέβαια, όταν εξέδωσε το βιβλίο του, να μην είχε εκδοθεί το βιβλίο του Κολιοδήμου, οπότε, εκτός των άλλων, είναι και «άτυχος». Τι κρίμα! Ελπίζω στα επόμενα 3 (!) βιβλία του να στάθηκε πιο «τυχερός». Πάντα μια καλή τύχη είναι ευπρόσδεκτη … Α, να σημειώσω ότι η "περιγραφή" του Μωραϊτη ταιριάζει "γάντι" σ' άλλη ταινία του Σταυρίδη, στους "4 άσσους" του Κώστα Καραγιάννη. Και να πω, ακόμη, ότι ο "υβριζόμενος" από τον Μωραίτη σκηνοθέτης Γιώργος Πετρίδης έχει κάνει μια κα΄λή ταινία (το "Αν έχεις τύχη" σε σενάριο Τσιφόρου με τον Παπαμιχαήλ)...

Δεν ξέρω αν το ανωτέρω είναι το μοναδικό «λάθος» του βιβλίου του Μωραΐτη. Δεν μ’ ενδιαφέρει κιόλας…Απλά λυπάμαι που ο αγαπημένος Νίκος Σταυρίδης αντιμετωπίστηκε κατά τον παραπάνω τρόπο. Βέβαια, ο συγγραφέας Πέτρος Τατσόπουλος συγκινήθηκε, αλλά φαντάζομαι ότι θα εσυγκινείτο το ίδιο αν τον "πληροφορούσα" ότι ο Νίκος Σταυρίδης "συμμετείχε" επίσης σε όλες τις ταινίες του ... Μπουνιουέλ ή ότι η ταινία "Τα Κίτρινα Γάντια" (του Σακελλάριου), στην οποία πρωταγωνιστεί ο Σταυρίδης, αποτελεί την "ιστορία μιας γυναίκας που η ανέχεια την έριξε στο βούρκο της αμαρτίας, αλλά τα κίτρινα γάντια, το φυλαχτό της μάνας της, της δίνει δύναμη, αντέχει, γράφεται στην κλαδική του ΠΑΣΟΚ Πετραλώνων και, μετά από σκληρούς κοινωνικούς αγώνες, αναλαμβάνει Τομεάρχης του Κόμματος  στον αγώνα κατά του Νεοφιλελευθερισμού και βραβεύεται από το Δ.Ν.Τ." (!!!)....

Κι αν, Μάκη Μωραΐτη, εμείς οι απλοί θεατές και αναγνώστες «ακόμα του χρωστάμε», του Νίκου Σταυρίδη, τι να πεις κι εσύ ;

Αθήνα, 6 Αυγούστου 2010

Φώτης Μπατσίλας